Anna Dymna

---

Życiorys

Rodzina i wykształcenie

Anna Dymna urodziła się jako córka Jana Dziadyka oraz Janiny Sądowicz, która pełniła rolę ekonomistki. Jej ojciec był natomiast inżynierem o specjalizacji lotniczej. W rodzinie Anny wychowywało się dwóch braci – Jan, starszy, oraz Jerzy, młodszy. Pochodzenie jej rodziny sięga Kresów Wschodnich; matka przyszłej aktorki przyszła na świat w Brodach, a rodzina ojca miała korzenie w Kołomyi. Interesującym jest fakt, że prababka ze strony ojca była Ormianką, a pradziadek ze strony matki pochodził z Węgier.

W wieku 11 lat Anna rozpoczęła swoją przygodę z aktorstwem, biorąc udział w kursach organizowanych przez Koci Teatr Jana Niwińskiego, który miał wpływ na rozwój jej talentów teatralnych oraz recytatorskich. Ukończyła VII Liceum Ogólnokształcące im. Zofii Nałkowskiej w Krakowie, a następnie w 1973 roku zdobyła dyplom w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. W trakcie studiowania miała jednak obowiązek powtórzenia trzeciego roku z uwagi na liczne występy filmowe.

Kariera zawodowa

Debiut Anny Dymnej na scenie teatralnej nastąpił w pierwszym roku studiów, gdzie zagrała podwójną rolę Isi i Chochoła w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego, w reżyserii Lidii Zamkow, w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w 1969 roku. Jej występ zyskał entuzjastyczne recenzje, w tym od Jakuba Mikołajczyka, który był pierwowzorem Kuby w tej sztuce. W tym okresie zagrała także główne role w popularnych filmach, takich jak „150 na godzinę” (1971) w reżyserii Wandy Jakubowskiej oraz „Pięć i pół bladego Józka” (1971) w reżyserii Henryka Kluby. W 1970 roku wystąpiła w roli Kasi w spektaklu „Król Mięsopust” Jarosława Marka Rymkiewicza granym w Starym Teatrze w Krakowie.

Na planie „Pięć i pół bladego Józka” obok Wiesława Dymnego, z którym związała nić porozumienia, zagrała w wielu innych filmach, takich jak „Diament radży” (1971), „Jak daleko stąd, jak blisko” (1972) oraz „Sekret” i w produkcjach z NRD, takich jak „Klucze” (1972). Jej występy znajdowały również swoje miejsce w Teatrze Telewizji, gdzie zagrała Natalię w „Ludziach bezdomnych” oraz Pannę Młodą w „Weselu”. W kwietniu 1973 roku, tuż przed ukończeniem studiów, Anna stała się etatową aktorką Starego Teatru w Krakowie. Tam zrealizowała wiele niezapomnianych ról, w tym Dziewicy w „Dziadach” oraz Zosi w „Weselu”. W latach 70. zyskała popularność jako hrabianka Klarysa w serialu „Janosik”, a także jako Ania Pawlakówna w „Nie ma mocnych” (1974).

Działalność społeczna

Obok bogatej kariery aktorskiej Anna Dymna angażowała się w działalność Obywatelskiego Komitetu Ratowania Krakowa oraz wspierała akcje takie jak Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, oraz Fundacje „Mam Marzenie”, „Akogo?” i „Nuta Nadziei”. Również pełniła rolę ambasadora dla Stowarzyszenia Debra Polska „Kruchy Dotyk” wspierającego osoby z epidermolysis bullosa.

W 1999 roku Anna rozpoczęła współpracę z Fundacją im. Brata Alberta, pomagając w tworzeniu przedstawień aktorów z niepełnosprawnościami intelektualnymi. Zainicjowała Krakowski Salon Poezji, który miał miejsce w Teatrze im. Juliusza Słowackiego, we współpracy z Józefem Opalskim, Bronisławem Majem oraz Krzysztofem Orzechowskim. W 2003 roku zainicjowała program „Anna Dymna – spotkajmy się”, który skupiał się na rozmowach z osobami niepełnosprawnymi oraz chorymi o ich życiowych doświadczeniach i przemyśleniach. Program ten dwukrotnie zdobył nominację do Nagrody im. Andrzeja Wojciechowskiego.

Aktorka założyła także Fundację Anny Dymnej „Mimo Wszystko”, w której pełni rolę prezesa. W obszarze jej działalności znajduje się organizacja Festiwalu Zaczarowanej Piosenki oraz Ogólnopolskich Dni Integracji „Zwyciężać mimo wszystko” oraz Festiwalu Osób Niepełnosprawnych „Albertiana”.

Życie prywatne

W październiku 1972 roku Anna Dymna połączyła swoje życie z artystą Wiesławem Dymnym, który zmarł w 1978 roku. W styczniu 1982 roku podjęła decyzję o ponownym założeniu rodziny, wstępując w związek małżeński z masażystą Zbigniewem Szotą. Para doczekała się syna Michała, który przyszedł na świat w 1985 roku, jednak ich małżeństwo zakończyło się rozwodem.

Trzecim mężem aktorki został aktor oraz reżyser teatralny Krzysztof Orzechowski. Po tych wszystkich zawirowaniach życiowych, Anna zamieszkała w Rząsce, malowniczej miejscowości tuż pod Krakowem.

Warto również wspomnieć o szczególnej inicjatywie, która miała miejsce z okazji programu telewizyjnego poświęconego Wiesławowi Dymnemu. W 20. rocznicę jego śmierci, poprosiła ulubiony zespół swojego syna, Big Cyc, o stworzenie trzech piosenek do tekstów pierwszego męża. Utwory te, zatytułowane „Mam to w nosie”, „Łazik z Tormesu” i „Wszyscy święci”, zostały umieszczone na albumie noszącym tytuł „Wszyscy święci”.

Twórczość

Teatr

Anna Dymna, polska aktorka o wyjątkowym talencie, zyskała uznanie dzięki swoim różnorodnym rolom w teatrach. W 1969 roku zadebiutowała jako Isia/Chochoł w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego, w reżyserii Lidy Zamkow.

W 1970 roku zagrała Kasię w „Królu Mięsopust” Jarosława Marka Rymkiewicza, pod okiem Bogdana Hussakowskiego. Trzy lata później, w 1973 roku, odniosła sukces jako Dziewczyna w „Dziadach” Adama Mickiewicza, reżyserowanych przez Konrada Swinarskiego.

W 1974 roku wystąpiła w „Nocy listopadowej” Stanisława Wyspiańskiego, gdzie zagrała Korę i Małgorzatę, pod reżyserią Andrzeja Wajdy. Ten samrok zagrała również Lorchen, w „Pierwszym dniu wolności” Leona Kruczkowskiego, w reżyserii Marka Okopińskiego.

W ciągu swojej kariery, Dymna odgrywała wiele znaczących ról, takich jak Ania w „Wiśniowym sadzie” Antona Czechowa w reżyserii Jerzego Jarockiego w 1975 roku, oraz Sylwia w „Małych krokach, wielkich krokach” Macieja Karpińskiego w 1976 roku, którego także był reżyserem.

W 1977 roku zadebiutowała jako Zosia w „Weselu” Wyspiańskiego, reżyserowane przez Jerzego Grzegorzewskiego. Dwa lata później, wcieliła się w Dianę w „Queen Mary” Charlesa Dyera, pod kierunkiem Jerzego Bińczyckiego.

Jej różnorodny repertuar obejmował także rolę Marii Derkum w „Zwierzenia clowna” Heinricha Bölla w 1982 roku, gdzie reżyserem był Mieczysław Grąbka. W tym samym roku wystąpiła jako Elektra w „Orestei” Ajschylosa, w reżyserii Zygmunta Hübnera.

Na przestrzeni lat, wzięła udział w wielu inscenizacjach, jak „Gyubal Wahazar” Stanisława Ignacego Witkiewicza oraz „Republika marzeń” Brunona Schulza. W 1988 roku wystąpiła w „Płatonow” Antona Czechowa, reżyserowanym przez Filipa Bajona.

Kolejne lata to kolejne znakomite role, w tym wykreowanie postaci Pani w „Do Damaszku” Augusta Strindberga oraz Hipolity w „Śnie nocy letniej” Williama Szekspira. Przez dekady Dymna nieprzerwanie zadziwiała publiczność swoimi zdolnościami aktorskimi.

Filmografia

Kariera filmowa Anny Dymnej również jest imponująca. W 1971 roku zadebiutowała w filmie „150 na godzinę”, grając postać Ani, dziewczyny Marcina. W tym samym roku zagrała w filmach „Szerokiej drogi, kochanie” jako Gabrysia oraz „Diament radży”, wcielając się w córkę dyktatora.

Ważnym momentem w jej karierze była rola hrabianki Klarysy Horvath w „Janosiku” w 1973 roku. Dymna wystąpiła także w „Z życia nicponia” jako urokliwa młoda kobieta i w „Droga” pod reżyserią Włodzimierza Kaczkowskiego.

W 1976 roku zagrała Melanię Barską w „Trędowatej”, a po trzech latach wcieliła się w rolę Anii Gawlik w „Do krwi ostatniej…”. Jej obecność w filmach jak „Królowa Bona” z 1980 roku oraz „Znachor” w roli Marii Jolanty Wilczur świadczy o jej wszechstronności.

Do ważnych projektów należy również „Boża podszewka” z 1997 roku oraz „Duże zwierzę” z 2000 roku, a także „Wiedźmin” w 2001 roku, gdzie wystąpiła jako Nenneke. Nie sposób pominąć jej roli w „Miłości w przejściu podziemnym” w 2006 roku, w której zachwyciła widzów.

W późniejszych latach, Dymna brała udział w prestiżowych produkcjach, takich jak „Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy” oraz „Nieobecni”, z premierą w 2020 roku. W 2022 roku pojawiła się w „Miłości na pierwszą stronę” oraz „Ojcu Mateuszu”, ukazując swoją nieustanną obecność na ekranach.

Niebywała sytuacja tylko potwierdza jej talent i charyzmę w świecie filmu i teatru, co czyni ją jedną z najbardziej cenionych postaci polskiej kultury.

Odznaczenia i wyróżnienia

Anna Dymna, wybitna polska aktorka, jest laureatką licznych nagród i odznaczeń, które potwierdzają jej znaczący wkład w kulturę oraz sztukę w Polsce.

Wśród odznaczeń, które otrzymała, można wymienić:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2014),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2004),
• Srebrny Krzyż Zasługi (1989),
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005),
• Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka (2018),
• Order Uśmiechu (2002),
• Order Ecce Homo (2005).

Jej dorobek artystyczny również został doceniony wieloma nagrodami:

• 1978 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za rolę Kory w Nocy Listopadowej,
• 1979 – Nagroda Miasta Krakowa w dziedzinie upowszechniania kultury,
• 1980 – nagroda aktorska na XX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych,
• 1982 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji I stopnia za rolę Barbary Radziwiłłówny w Królowej Bonie,
• 1983 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia,
• 1983 – nagroda publiczności na XXII Rzeszowskich Spotkaniach Teatralnych,
• 1985 – Nagroda Państwowa II stopnia Ministra Kultury i Sztuki,
• 1984 – tytuł najpopularniejszej aktorki w plebiscycie tygodnika „Antena”,
• 1984 – tytuł „Gwiazda Filmowego Sezonu’83” na XIV LLF w Łagowie,
• 1988 – nagroda aktorska na XIV Opolskich Konfrontacjach Teatralnych,
• 1993 – nagroda wojewody krakowskiego w dziedzinie teatru,
• 1993 – nagroda aktorska na XVIII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych,
• 1994 – Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za najlepszą kobiecą rolę sezonu,
• 1995 – „Złota Kaczka” w kategorii najlepsza polska aktorka,
• 1996 – nagroda aktorska na XXXVI Kaliskich Spotkaniach Teatralnych,
• 1996, 1998, 1999 – „Złota Maska” w plebiscycie na najpopularniejszą krakowską aktorkę,
• 2004 – Super Wiktor za całokształt pracy artystycznej,
• 2009 – Wiktor w kategorii „osobowość telewizyjna”,
• 2016 – Orzeł za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą w filmie Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy,
• 2016 – Złoty Szczeniak na 5. Festiwalu Aktorstwa Filmowego im. Tadeusza Szymkowa,

Oprócz powyższych nagród, Dymna zdobyła również szereg wyróżnień, które potwierdzają jej wyjątkowy wkład w działalność społeczną i kulturalną:

• 1994 – tytuł „Człowiek Roku ’94” przyznany przez czytelników „Gazety Krakowskiej”,
• 2000 – Medal Świętego Brata Alberta,
• 2000 – tytuł „Krakowianka XX wieku”,
• 2004 – Medal Przyjaciel Integracji,
• 2006 – Odznaczenie „Zasłużonemu – Polskie Towarzystwo Lekarskie”,
• 2006 – Nagroda im. Andrzeja Bączkowskiego,
• 2006 – Medal św. Jerzego od „Tygodnika Powszechnego”,
• 2007 – Medal „Milito Pro Christo”,
• 2007 – „Kobieta Roku 2006”,
• 2007 – Medal Fundacji Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy,
• 2008 – Fenomen 2007 (nagroda tygodnika „Przekrój”),
• 2008 – Ambasador Polskiej Pediatrii,
• 2009 – Skrzydła św. Rafała Archanioła,
• 2010 – Nagroda im. Józefa Dietla,
• 2011 – tytuł „Małopolanin Roku 2010”,
• 2011 – tytuł „Gwiazda Dobroczynności”,
• 2011 – Medal im. Tadeusza Kotarbińskiego,
• 2016 – tytuł doktora honoris causa Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie,
• 2016 – Medal Polonia Minor,
• 2016 – Złoty artKciuk,
• 2018 – Nagroda PAU im. Erazma i Anny Jerzmanowskich,
• 2019 – Kamień Optymizmu oraz tytuł Aktorki NieZwykłej,
• 2021 – Nagroda im. Kazimierza Kutza,
• 2023 – Nagroda im. księdza Józefa Tischnera,
• 2024 – tytuł honorowej obywatelki Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa,
• 2024 – Srebrna Pieczęć Miasta Poznania,
• 2024 – Złoty BohaterON w kategorii „osoba publiczna” oraz Złoty BohaterON Publiczności.

---

Oceń: Anna Dymna

---