Jerzy Liban

---

Życiorys

Jerzy Liban rozpoczął swoją edukację w rodzinnym mieście – Legnicy, gdzie uczęszczał do szkoły kolegiackiej zlokalizowanej przy kościele św. Piotra i Pawła. Dalszą naukę kontynuował w Akademii Krakowskiej od 1494 roku, a następnie według przypuszczeń, także w Kolonii. Po kilku latach, w 1501 roku, powrócił do Krakowa, co miało kluczowe znaczenie dla jego kariery naukowej i życiowej. W tym mieście spędził resztę swojego życia.

W trakcie swojego kształcenia w akademii Liban zdobył tytuł bakalaureata w 1502 roku, a w 1511 roku otrzymał dyplom magistra sztuk. Jego talent i wiedza znalazły odzwierciedlenie w pracy nauczycielskiej, którą podjął w Akademii Krakowskiej. Dodatkowo, w latach 1506-1528 był zaangażowany w działalność szkoły parafialnej przy Kościele Mariackim w Krakowie, gdzie pełnił funkcje kantora, pedagoga oraz rektora.

W swojej karierze edukacyjnej uczył greki, muzyki oraz zasad prozodii łacińskiej, co obejmowało badania akcentu, iloczasu oraz intonacji, które były niezbędne do właściwej recytacji tekstów liturgicznych. Jego wkład w nauczanie i rozwój uczniów pozostawił trwały ślad w historii edukacji w Polsce.

Dorobek

Jerzy Liban, jako wykładowca Akademii Krakowskiej w latach 1520 oraz 1528-1535, odegrał istotną rolę w propagowaniu kultury antycznej. W jego dorobku znajdziemy przekłady prac Arystotelesa, a także antologie pism ojców Kościoła i utworów łacińskich. Liczbę jego prac szacuje się na 16, z których wiele opublikowano w Krakowie pomiędzy 1522 a 1545 rokiem. W tych tekstach Liban kompleksowo analizował zagadnienia związane z filologią, filozofią, historią, medycyną, prawem, teologią oraz muzyką.

W szczególności dwa z jego dzieł w całości poświęcone są muzyce. Pierwsze z nich, De accéntrum ecclesiasticórum exquísita ratióne (Wybrana metoda stosowania akcentów kościelnych), powstało w okolicach 1539 roku i było dedykowane Piotrowi Gamratowi, biskupowi krakowskiemu. To obszerne kompendium poruszało kwestie związane z wykonywaniem tekstów liturgicznych oraz zawierało czterogłosowy utwór zatytułowany Ortus de Polonia, który najprawdopodobniej skomponowano wokół 1501 roku i stanowiło opracowanie antyfony ku czci św. Stanisława, patrona Polski.

Drugim traktatem muzycznym jest De músicae láudibus orátio (Mowa pochwalna o muzyce), opublikowany w 1540 roku w drukarni krakowskiej pod opieką Jana Halicza. Dzieło to zawierało fundamentalne zagadnienia dotyczące teorii muzyki, słowniczek greckich terminów muzycznych, oraz szczegółową analizę edukacyjnej i etycznej roli muzyki. Znajdziemy w nim także przykłady muzyczne, w tym osiem czterogłosowych opracowań Magnificat oraz jedno czterogłosowe opracowanie psalmu In exitu Israel de Aegypto.

Te dwa starodruki są obecnie jedynym źródłem wiedzy o muzycznej twórczości Libana. Zaznacza się również, że jego uczniem mógł być Sebastian Herburt, który stał się kompozytorem oraz teoretykiem sztuki muzycznej.

Polak czy Niemiec?

Kim dokładnie był Jerzy Liban? W swoim badaniu, Elżbieta Witkowska-Zaremba zwraca uwagę na fakt, że miał on niemieckie korzenie. Przypuszcza się, że jego rodzina, Weihrauch, była niemieckiego pochodzenia, a sama nazwa tej rodziny oznacza „kadzidło”, co w języku greckim tłumaczy się jako libanos.

Jednakże, w Encyklopedii Muzyki oraz w pracach Jana Węcowskiego przedstawiany jest on jako polski humanista oraz teoretyk muzyki. Jerzy Liban, mimo swojego niemieckiego pochodzenia, całe swoje życie oraz działalność artystyczną związał z Polską. Podkreślał swoje związki z tym krajem, opisując Polskę jako „patria nostra”. Język polski określał z kolei mianem „mowy ojców”, co w jego słowach wyrażone było jako „sermo patrium nostrum id est Polonus”.

Upamiętnienia

Lutnia imienia Jerzego Libana z Legnicy jest prestiżową nagrodą przyznawaną w ramach Legnica Cantat, uznawanego za jeden z najstarszych i najbardziej renomowanych konkursów chóralnych, jakie odbywają się w Polsce. Całe wydarzenie gromadzi utalentowane chóry, które prezentują swoje umiejętności i artystyczne osiągnięcia.

Co więcej, aby uhonorować pamięć Libana, jego imieniem nazwano także ulicę, która znajduje się w samym sercu Legnicy, co podkreśla jego znaczenie dla lokalnej społeczności oraz kultury regionu.

Zachowane kompozycje

W zbiorze dzieł Jerzego Libana znajdziemy różnorodne kompozycje, które odzwierciedlają jego talent i twórczy dorobek. Oto najważniejsze z nich:

• Ortus de Polonia,
• Oratio pro Rege Sigismundo (około 1539 roku),
• Lectio de Rege Sigismundo,
• osiem Magnificatów,
• Psalm 113 [114] „In exitu”.

Prace z teorii muzyki

Jerzy Liban, wybitny myśliciel i teoretyk muzyki, ma na swoim koncie szereg znaczących prac. Oto niektóre z nich:

• De philosophiae laudibus oratio (De musica) – 1537,
• De accentuum ecclesiasticorum exquisita ratione – 1539,
• De musicae laudibus oratio – 1540.

---

Oceń: Jerzy Liban

---