Cmentarz Komunalny w Legnicy

---

Historia

Przed 1945 r.

Cmentarz komunalny w Legnicy został oficjalnie założony w 1821 roku, w odpowiedzi na zmiany dotyczące miejsc pochówku związane z likwidacją wcześniej funkcjonujących parafialnych cmentarzy przy kościołach św. ap. Piotra i Pawła oraz Najświętszej Marii Panny, które istniały od początku XIV wieku w obszarze dzisiejszego Parku Miejskiego. Po zakazie pochówków w starej części miasta, zdecydowano o utworzeniu nowego cmentarza, usytuowanego 1,5 km na wschód od Starego Miasta, na terenie o powierzchni 7,5 ha, który był przeznaczony dla wszystkich wyznań chrześcijańskich. Poświęcenie cmentarza miało miejsce 9 września 1822 roku.

Pierwszą rozbudowę nekropolii przeprowadzono w 1845 roku, co było skutkiem znaczącej liczby zgonów związanych z epidemią cholery. Wówczas cmentarz został powiększony i uregulowany w zgodzie z projektem autorstwa nieznanego Wolffa, na co składało się 25 kwater grzebalnych oraz 3 leśne w układzie zbliżonym do dzisiejszego. W tym okresie zbudowano też tymczasowy dom pogrzebowy. Od tej pory coraz większa liczba funduszy była przeznaczana na realizację wizji legnickiego fabrykanta Friedricha Teicherta, który postulował budowę okazałej kaplicy. Zainicjowano ją w latach 1868-1869 na podstawie projektu inspektora Wolffa, który został poprawiony przez miejskiego radcę budowlanego Johanna Roberta Mendego.

W kolejnych latach cmentarz był systematycznie powiększany – rozbudowy odbyły się w latach 1880, 1898 oraz 1915. W latach 1925–1926 do istniejącej kaplicy dodano kopułowe krematorium oraz budynek administracyjny. Nowe kwatery dla cmentarza żydowskiego zostały wydzielone w 1926 roku, jednak zostały one zlikwidowane przez władze nazistowskie w 1938 roku. Przy każdej z faz rozbudowy przeprowadzano również prace związane z infrastrukturą wodno-kanalizacyjną.

W 1938 roku władze hitlerowskie przekształciły północne kwatery żydowskie na cmentarz garnizonowy. Podczas II wojny światowej krematorium służyło do palenia zwłok więźniów obozu Gross-Rosen. W marcu 1944 roku w krematorium spalono szczątki 10 alianckich lotników, którzy zostali zamordowani przez gestapo, w tym kapitana Włodzimierza Kolanowskiego, z grupy 50 zbiegłych z obozu w Żaganiu, co zostało uwiecznione w filmie „Wielka Ucieczka”.

Po 1945 roku

Po wojnie, po przejęciu Legnicy przez Polaków, krematorium zostało zamknięte na stałe, a obok utworzono tablice upamiętniające żołnierzy Armii Krajowej oraz Sybiraków, a także ustawiono urnę z prochami ofiar, które są częścią filii muzeum Gross-Rosen. Po wysiedleniu ludności niemieckiej, nagrobki sprzed 1945 roku, łącznie z kwaterą ofiar I wojny światowej, uległy dewastacji. Do roku 1960 większość niemieckich grobów zlikwidowano, a wiele nagrobków wykorzystano do budowy muru otaczającego cmentarz.

W południowo-wschodniej części nekropolii w 1945 roku utworzono kwaterę żołnierzy Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej, którzy zginęli podczas wojny lub zmarli na skutek ran w legnickich szpitalach. Cmentarz ten przeszedł przebudowę w latach 70., a 6 listopada 1972 roku odsłonięto monument upamiętniający tych żołnierzy. W północno-wschodniej części znajdowały się także nagrobki radzieckich cywilów, którzy zmarli podczas służby w garnizonie w latach 50. i 60.

W 1974 roku cmentarz komunalny został oddzielony od żydowskiego ulicą Pamiątkową, przemianowaną później na Pątnowską, a następnie na Aleję Ofiar Ludobójstwa OUN-UPA. W 1993 roku, dzięki inicjatywie obecnych mieszkańców oraz legniczan mieszkających we Wuppertalu, w sąsiedztwie kaplicy wzniesiono symboliczny pomnik w formie granitowej arkady, ku pamięci pochowanych w latach 1822–1945, których groby zostały zniszczone. Projekt pomnika stworzył miejscowy artysta Henryk Baca.

W latach 2000-2007 obok cmentarza została zbudowana Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Legnicy, która powstała wg projektu Jacka Mermona. Niestety, 23 lipca 2009 roku nawałnica zniszczyła wiele grobów oraz starych drzew na cmentarzu. W związku z problemem z przestrzenią na dalszą rozbudowę, w latach 2009-2013 na wzgórzu Wąwelno wzniesiono nowy cmentarz komunalny dla Legnicy. W dalszym ciągu, istniejąca nekropolia jest modernizowana o kolumbaria, które są lokowane w miejscach, gdzie niegdyś znajdowały się mury oddzielające sektory.

Przyroda

Cmentarz Komunalny, usytuowany przy ulicy Wrocławskiej, jest uznawany za jeden z najcenniejszych jej zbiorów zabytkowej zieleni na terenie Dolnego Śląska. Rośnie tutaj wiele gatunków drzew, takich jak topole, dęby, kasztanowce, robinie akacjowe, lipy, klony, jarzębiny, sosny, świerki, jodły, tuje oraz wierzby. Co istotne, najstarsze z tych drzew mogą mieć ponad 150 lat.

Jednak warto zauważyć, że wiele z nich ucierpiało podczas nawałnicy, która miała miejsce 23 lipca 2009 roku.

Pochowani

Na cmentarzu komunalnym w Legnicy spoczywa wiele wybitnych postaci, które wniosły istotny wkład w życie społeczne i kulturalne regionu. Oto niektórzy z nich:

• ks. Tadeusz Łączyński,
• Marian Kaczor,
• Henryk Karliński,
• Feliks Wiśniowski,
• Bronisław Chyła,
• Stanisław Cieślik,
• Maria Hulajew,
• Paweł Juros,
• Mieczysław Pawełek,
• Tadeusz Gumiński,
• ks. Tytus Korczyk,
• ks. Władysław Jóźków,
• ks. Tadeusz Kisiński,
• Alicja Kopestyńska,
• Lidia Nowikowa,
• Ryszard Badoń-Lehr,
• Mieczysław Matysiak,
• Lidia Juniszewska,
• Zygmunt Łuszcz,
• Mieczysław Borkowski,
• Jan Hieronim Bocheński,
• Zdzisław Barczewski,
• Marzena Kipiel-Sztuka,
• Marek Aniszewski,
• Jan Kozioł – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy oraz Krzyżem Walecznych.

---

Oceń: Cmentarz Komunalny w Legnicy

---