Legnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji

---

Poprzednie nazwy

W historii Legnickiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji pojawia się wiele zmian nazewnictwa, które odzwierciedlają jego rozwój oraz dostosowywanie do potrzeb lokalnej społeczności.

• Miejskie Zakłady Wodociągowo-Kanalizacyjne – w latach 1947–1950,
• Miejskie Zakłady Wodociągowo-Kanalizacyjne i Gazownia – w latach 1950–1952,
• Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej nr 1 – w latach 1952–1956,
• Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji – w latach 1957–1973,
• Legnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji – w latach 1974–1980,
• Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji – w latach 1980–1992.

Historia wodociągów i kanalizacji w Legnicy

Do 1945 r.

Pierwsze znane informacje dotyczące zorganizowanego dostarczania wody pitnej do Legnicy sięgają roku 1368. Opisują one system wodociągowy, który opierał się na transporcie wody z Młynówki do centrum miasta drewnianymi rurami o średnicy 12 cm, od których odchodziły ceramiczne rury do rozmaitych zbiorników oraz ogólnodostępnych studni. Obok tego systemu istniał oddzielny, zasilający fontanny w Rynku, które w tamtych czasach pełniły funkcje przeciwpożarowe.

Rozwiązanie to, w niewielkiej modyfikacji, pozostało w użyciu niemal do połowy XIX wieku. Dopiero 21 grudnia 1857 roku samorząd miejski postanowił o zmianie systemu zaopatrzenia miasta w wodę. Na tej samej sesji uchwalono również konieczność uporządkowania gospodarki ściekowej, bowiem dotąd ścieki były wylewane na ulice, z których spływały do Kaczawy oraz Czarnej Wody.

Na konkretne zmiany w tej kwestii przyszło nam jednak poczekać ponad 20 lat. Pierwszy zakład produkcji wody został uruchomiony przy ul. Stromej w 1878 r., na początku dostarczając wodę tylko do lewobrzeżnej części miasta, a od 1881 roku – także do prawej części (Kartuzy). W tym samym roku rozpoczęto budowę kanalizacji ogólnospławnej, której odprowadzenie ścieków następowało poprzez pompownię na ul. Masarskiej na pola irygacyjne w Dobrzejowie.

W 1894 roku, w efekcie epidemii tyfusu, zmieniono źródło pozyskiwania wody. Nowy zakład produkcji uruchomiono 26 marca 1897 roku przy dzisiejszej ul. Filtrowej, blisko ówczesnej wsi Przybków, między rzekami Kaczawą a Młynówką. Woda była pobierana z dwudziestu, a później z dziesięciu siedmiu studni głębinowych, które wpinały się w system połączeń, prowadząc do zbiornika, stacji pomp, a następnie dalej rurociągiem długości około 4 km do zbiornika przy ul. Stromej. W 1911 roku dobudowano cztery studnie artezyjskie dla zaspokojenia rosnącego zapotrzebowania na wodę.

W latach 1925–1926 zakład przeszedł modernizację. Zastąpiono istniejące studnie rurowe studniami szybowymi o głębokości 10 m. Na stacji pomp dodano napowietrzacz, filtry pospieszne oraz zbiornik na czystą wodę. Po procesie uzdatnienia, woda z pompowni na ul. Stromej przechodziła do nowego zbiornika podziemnego o pojemności 10 000 m sześciennych w Lasku Złotoryjskim, skąd rurociągiem grawitacyjnym z różnicą wysokości około 60 m kierowano ją do sieci miejskiej.

Przed wybuchem II wojny światowej Legnica nie miała jednak jednej spółki, która zajmowałaby się zarządzaniem całością systemu wodociągowego oraz odbiorem ścieków. Zarządzanie wodociągami należało do spółki wodociągowej (siedziba przy ul. Ścinawskiej 1), natomiast siecią kanalizacyjną kierował Miejski Urząd Kanalizacyjny.

Lata 1945–1992

Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Legnicy 9 lutego 1945 r. wodociągi i kanalizacja, obok pozostałej infrastruktury komunalnej, zostały przejęte przez radziecką komendanturę wojskową. Przekazanie zdewastowanej sieci wodociągowej polskim władzom miało miejsce 1 kwietnia 1947 r. Wówczas powstały Miejskie Zakłady Wodociągowo-Kanalizacyjne, które stały się protoplastą dzisiejszego LPWiK. Pola irygacyjne w Dobrzejowie przeszły pod zarząd MZWK w 1950 roku, wcześniej, od 1947, będąc częścią Miejskich Majątków Ziemskich.

Warto zauważyć, że przez cały czas II wojny światowej wodociągi i kanalizacja działały nieprzerwanie, co potwierdza fakt, że Legnica wkrótce po zajęciu przez Sowietów stała się dużym ośrodkiem szpitali wojennych.

W 1949 roku wystąpiły problemy z dostępnością wody, które były skutkiem wyczerpywania się złóż wodonośnych, a także złego stanu technicznego urządzeń, co prowadziło do dużych strat w wodociągach na skutek ich nieszczelności. Aby temu zaradzić, wprowadzono ograniczenia, obniżając ciśnienie w wodociągach w określonych godzinach. Słaba sytuacja finansowa z kolei doprowadziła do połączenia w 1950 roku wodociągów z gazownią, a później dołączono do głównego zakładu także miejskie tramwaje, łaźnie, hotele oraz Zakład Oczyszczania Miasta. W 1951 roku, z powodu wyczerpania studni w Przybkowie, zmieniono system zaopatrzenia wodociągów, wykorzystując wodę z Kaczawy. Zbudowano kanał, który doprowadzał wodę z rzeki do stawów infiltracyjnych, a następnie do studni. Przeanalizowano także koncepcję spiętrzenia wody w Kaczawie oraz wykorzystania Jeziora Kunickiego jako źródła wody dla miasta. W międzyczasie ścieki, ze względu na przeciążenie pól irygacyjnych oraz przerwy w pracy przepompowni, były spuszczane do Czarnej Wody.

W dniu 1 stycznia 1957 roku wodociągi i kanalizacja zostały wydzielone z komunalnego kombinatu. W latach 1958–1961 przeprowadzono rozbudowę zakładu produkcji wody, co zaowocowało pierwszym w historii po wojnie zamknięciem roku 1962 z sześcioprocentową nadwyżką produkcyjną. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęła się wymiana zużytych odcinków sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej.

6 lutego 1970 r. we Wrocławiu przedstawiciele ministerstwa gospodarki komunalnej oraz mieszkaniowej ogłosili decyzję o budowie systemu wodociągowego „Wielka Woda”, który miał być zasilany wodami górskimi. System, poza znaczną rozbudową zakładu w Przybkowie (nowe pompownie, stawy, zakład uzdatniania, jaz rzeczny), miał obejmować zbiorniki wodne takie jak „Słup” na Nysie Szalonej oraz „Rzymówka” na Kaczawie. Skala tej inwestycji, której zakończenie planowano na 1975 rok, była ogromna, bowiem miała ona spełniać potrzeby wodne całego Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Rzeczywiste prace na budowie trwały od 1975 do 1990 roku, przy czym odstąpiono od realizacji zbiornika w Rzymówce.

W latach 1969–1973 prowadzono remont pól irygacyjnych w Dobrzejowie. W 1973 roku przeprowadzono remont pompowni ścieków zlokalizowanej na ul. Masarskiej. Od 1974 roku zaczęto budowę oczyszczalni ścieków na ul. Spokojnej, której opóźnienie spowodowało czasowe wstrzymanie wydawania nowych mieszkań w 1975 roku na os. Kopernika. Jej pierwszą część, mechaniczną, uruchomiono w 1978 roku. Rozpoczęto również prace nad systemem „Wielka Woda” w Przybkowie (który został włączony do Legnicy w 1983 roku) – jego elementy były stopniowo przekazywane do użytku do 1990 roku.

Lata 1992–2000

Z chwilą przejęcia systemu „Wielka Woda” oraz przekształcenia w spółkę LPWiK SA, przedsiębiorstwo rozszerzyło swój zasięg na okoliczne miejscowości. Proces ten jednak został hamowany przez stopniowe rezygnowanie gmin z korzystania z dostaw wody z Legnicy, a szczególnie przez uniezależnienie się Lubina od legnickiej wody, co z kolei spowodowało, że przedsiębiorstwo, stając się ofiarą przeinwestowania, zaczęło stawać w obliczu trudności.

W piątym roku po uruchomieniu „Wielkiej Wody” konieczna była restrukturyzacja firmy, co obejmowało również wymianę maszyn oraz dostosowanie istniejących do planów, które przewidywały znacznie mniejsze wykorzystanie niż to, które zakładano pierwotnie. W ramach modernizacji zrealizowano remont pompowni przy ul. Złotoryjskiej oraz przygotowano plany modernizacji oczyszczalni ścieków, które zrealizowano w 2001 roku. Proces przenoszenia bazy firmy z ul. Ścinawskiej oraz obiektów tymczasowych do obiektów „Wielkiej Wody” trwał od 1992 r., kończąc się ostatecznie w roku 2000.

Obiekty

W obszarze działalności Legnickiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji można wyróżnić kilka kluczowych obiektów, które odgrywają istotną rolę w zapewnieniu dostępu do wody oraz efektywnego zarządzania ściekami.

• „Wielka Woda” – Zakład Produkcji Wody, ul. Nowodworska 1,
• Zakład Oczyszczania Ścieków, ul. Spokojna 1,
• Przepompownia wody czystej, ul. Złotoryjska,
• Przepompownia ścieków, ul. Masarska 4,
• Pola irygacyjne, Dobrzejów,
• Szereg pompowni bezobsługowych.

---

Oceń: Legnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji

---